Kruszczyca złotawka (Cetonia aurata) – klejnot wśród polskich chrząszczy

Kruszczyca to niezwykle piękny chrząszcz, którego często możemy zaobserwować na kwiatach, zwłaszcza tych białych. Na pierwszy rzut oka może się wydać, że rozpoznanie jej nie jest wcale trudne, ale… pozory bywają bardzo mylące, o czym napisze w dalszej części tekstu.

Systematyka

Podrodzina kruszczyc (Cetoniinae) słynie z tego, że zrzesza w sobie najbardziej urodziwe gatunki chrząszczy, które odznaczają się m.in. pięknym, metalicznie błyszczącym ciałem.  Prawdziwie wielkie bogactwo tych owadów możemy znaleźć w tropikalnych zakątkach naszej planety, zwłaszcza w lasach deszczowych Afryki oraz Południowo-Wschodniej Azji. Mamy tam takie piękności jak chociażby bajecznie ubarwieni (a samce zaopatrzone w róg!) przedstawiciele rodzaju Eudicella, Pachnoda (które często można znaleźć nie tylko w lasach tropikalnych, ale i w hodowlach hobbystów na całym świecie), czy też równie fantastycznie ubarwieni przedstawiciele rodzaju Dicronorrhina. A no i nie zapominajmy o gatunkach z rodzaju Goliathus, które może nie są aż tak piękne, ale za to należą do wagi ciężkiej świata owadów (największe gatunki dorastają nawet do 14 cm i osiągają wagę ponad 100 g).

Jak to jednak mówią, cudze chwalicie, swego nie znacie. A trzeba przyznać, że i w naszej faunie możemy spotkać prawdziwe cudeńka. Mamy zarówno kilku rzadkich, wręcz bajecznie ubarwionych przedstawicieli rodzaju Protaetia, jak również dużo pospolitszą, lecz nie mniej zaskakującą urodą przedstawicielkę rodzaju Cetonia. I to w dodatku jedyną w swoim rodzaju… przynajmniej w naszym kraju.

Wygląd

Kruszczyca złotawka to całkiem spory chrząszcz, który dorasta gdzieś tak do 2 cm. Jej ciało jest dość kwadratowe, kanciaste i w całości metalicznie błyszczące. Jeśli chodzi o to ostatnie, to szczególną uwagę zwracają na siebie przedplecze oraz pokrywy. Te ostatnie zresztą ściśle przylegają do ciała i nie otwierają się nawet w czasie lotu. Czyżby więc kruszczyca nie potrafiła latać? Wręcz przeciwnie, lata i jest całkiem niezłym lotnikiem. Jak więc to robi, bez otwierania pokryw? Tuż pod nimi, znajdują się specjalnie wcięcia, przez które może wysuwać drugą, błoniastą parę skrzydeł. Dzięki temu, odwłok kruszczycy jest zabezpieczony zarówno w czasie spoczynku, jak i w trakcie lotu, a sam owad jest odporniejszy na zderzenia z różnymi przeszkodami lub ptasie dzioby. Jest to zresztą popularne także wśród innych Cetoniinae.

Dobrze, zajmijmy się teraz ubarwieniem. To najczęściej jest zielone, zaś pod wpływem promieni słonecznych nabiera złotawego lub nawet różowego połysku. Zdarzają się jednak osobniki o zupełnie innej barwie, bo np. fioletowe, a nawet niebieskawe (często kolory te się łączą w różnorodne kombinacje, a bywa też, że taki chrząszcz ma np. fioletowe przedplecze i zielone pokrywy). Na pokrywach kruszczyc możemy dostrzec białe, faliste plamki, zaś ich liczba bywa bardzo różna.

Widząc takiego chrząszczami, możemy być święcie przekonani, że rozpoznanie go jest dziecinnie proste. Rzeczywistość jest jednak zupełnie inna. Choć w naszym kraju nie ma drugiej kruszczycy, to mamy kwietnicę różówkę (Protaetia cuprea), która jest łudząco podobna do naszej bohaterki. Jej ubarwienie i wymiary są niemal takie same, i jedynie proporcje jej ciała troszkę się różnią, co nie zmienia faktu, że mniej doświadczone oko, może je łatwo ze sobą poplątać. Z całą pewnością można je od siebie odróżnić, spoglądając na jeden, mały szczegół na spodzie ciała. Chodzi o wyrostek na śródpiersiu, w który są wyposażone oba te gatunki. U każdego z nich, ma on jednak inny kształt. Wyrostek kruszczycy (ten, który widzicie w tekście) jest spiczasty, z kulistym zakończeniem. W przypadku kwietnicy jest on nieco krótszy i rozszerza się ku końcowi, przez co całość przypomina troszkę łopatkę do grzebania w piaskownicy. Inną cechą, mogącą nam pomóc oznaczyć ten gatunek są jego kolana, które mają taką samą barwę, jak reszta odnóży. W przypadku kwietnicy mamy na nich białą lub brunatną plamkę. Nie zawsze jednak taka brunatna plamka jest u kwietnicy dobrze widoczna, a połyskujące kolana kruszczyc łatwo możemy pomylić z jasnymi plamami. Dlatego by mieć 100 % pewność, lepiej mimo wszystko sprawdzić wspomniany wyrostek.

Gdzie ją można spotkać?

Występuje pospolicie w całym kraju. Dorosłe chrząszcze obserwuje się głównie na kwiecistych łąkach, obrzeżach lasów i w pobliżu wód. Wszędzie tam, gdzie rośnie dużo, różnych gatunków kwiatów, zwłaszcza baldaszkowatych. Pojawia się także w ogrodach. Obserwuje się ją wiosną oraz latem.

Tryb życia

Kruszczyce są wyjątkowo ciepłolubnymi stworzeniami, dlatego widuje się je głównie podczas słonecznych nich, zwłaszcza popołudniami. Latają wtedy od kwiatka do kwiatka, a kiedy już na jakimś usiądą, zaczynają zjadać pyłek oraz spijać nektar (ostatnio zaczęły docierać do mnie słuchy, że podgryzają również płatki kwiatów, ale póki co nie znalazłem potwierdzenia w źródłach pisanych ani własnych obserwacjach). Zdarza im się również spijać sok wyciekający ze zranionych drzew. Są wówczas tak pochłonięte odżywianiem się, że nie zwracają uwagi na potencjalne zagrożenia. Nie są płochliwe i łatwo je można fotografować. Złapane przez drapieżnika lub przez człowieka podkurczają nogi i udają martwe.

Larwy tych chrząszczy można z kolei znaleźć w spróchniałych pniach oraz w kompoście. Dorastają do około 4-5 cm, z wyglądu zaś, są białe i ogólnie pędrakowate. Niektóre źródła podają, że mogą również bytować w mrowiskach. Inne twierdzą, że jedynie larwy kwietnicy przystosowały się do takiego trybu życia. Jak jest naprawdę, nie jestem pewny, ale to, że kilka razy znajdywałem kruszczyce (tak, kruszczyce, sprawdzałem bowiem wyrostki, by mieć pewność!) w mrowiskach lub ich sąsiedztwie, może sugerować, że jest w tym coś na rzeczy. Po zakończeniu rozwoju, larwa kruszczycy tworzy specjalny, bardzo wytrzymały kokon, zbudowany z cząstek ziemi oraz drewna, które są ze sobą połączone kleistą wydzieliną. W nim właśnie dochodzi do przepoczwarczenia. Rozwój larwy może trwać rok lub dwa lata.