Szarynka grzybieniówka (Galerucella nymphaeae) – amatorka pływających liści

Lubicie lilie wodne? Szarynka także je lubi, choć sposób, w jaki to okazuje, może się wam nie spodobać. Ten mały, niepozorny chrząszcze jest naprawdę wielkim koneserem ich liści, przez co w wyniku jego żerowania powstają na nich niezbyt przyjemnie wyglądające dziury. Zwykle te dziury są tak duże i jest ich tak dużo, że bez problemu je widać nawet z daleka.

Systematyka i wygląd

Szarynka grzybieniówka należy do rodziny stonkowatych (Chrysomelidae) i jest jedną z siedmiu przedstawicielek rodzaju Galerucella. My skupimy się jednak na dwóch, ponieważ jest z nimi niemałe zamieszane. Galerucella nymphaeae do złudzenia przypomina szarynkę rdestówkę (Galerucella sagittariae) i oba te gatunki często są ze sobą mylone. Co więcej, wcale nie tak łatwo je odróżnić.

Entomolodzy chcący mieć pewność z jakim owadem mają do czynienia, często porównują narządy kopulacyjne samców lub przeprowadzają badania genetyczne, ale w przypadku tych gatunków, obie te metody bywają zawodne. Pomocne są za to cechy zewnętrzne. Szarynka rdestówka jest zwykle nieco mniejsza od szarynki grzybieniówki, a do tego wyraźnie jaśniejsza. Nie jest to jednak ścisła reguła, dlatego najlepszym sposobem na to, aby odróżnić oba te gatunki, to zwrócić uwagę na ich rośliny żywicielskie. Szarynka rdestówka żeruje na rdestach i szczawiach, natomiast grzybieniówka preferuje lilie wodne.

Jeśli chodzi o wygląd, to tak jak wcześniej wspomniałem, szarynka grzybieniówka jest małym chrząszczem. Długość jej ciała dochodzi najwyżej do 8 mm. Jej kanciaste przedplecze jest żółte, najczęściej z dwiema, ciemnymi plamkami. Pokrywy skrzydłowe są natomiast najczęściej szarawe z żółtą obwódką, ale czasami mogą być też żółtoczerwone, czerwonobrązowe, a nawet czarne.

Gdzie ją można spotkać?

Wbrew pozorom nie jest wcale jakoś szczególnie liczna. Jak do tej pory wykazano ją z bardzo nielicznych stanowisk rozproszonych po całym kraju, a jakby tego było mało, część obserwacji może tak naprawdę dotyczyć jej kuzynki szarynki rdestówki. Ja sam widziałem dorosłe osobniki kilka razy w życiu, zwykle nad brzegami rzeki Łyny, częściej za to widuję spowodowane przez nią uszkodzenia na liściach grzybieni i grążeli, stąd wiem, że u mnie na Warmii nie jest wcale taka rzadka. Dorosłe osobniki są spotykane od maja (czasami od kwietnia) do września.

Tryb życia

Szarynka grzybieniówka żeruje wyłącznie na liściach grzybieni białych (zwanych też liliami wodnymi) i grążeli żółtych, dlatego spotyka się je głównie na tych roślinach lub przy zbiornikach wodnych, na których rosną. Dorosłe chrząszcze bardzo dobrze latają, dlatego mogą łatwo zasiedlać nowe siedliska. Nie muszą to być wyłącznie jeziora i wolnopłynące rzeki, ale też stawy i oczka wodne, gdzie zdecydowanie nie jest mile widzianym gościem. Warto też dodać, że dorosłe szarynki są bardzo dobrze przystosowane do środowiska wodnego. Wypuszczony pod wodą chrząszcz szybko wypływa na powierzchnię, skąd może szybko wzbić się w powietrze. Dorosłe osobniki zimują jako owady dorosłe, najczęściej ukryte w pustych łodygach trzcin lub innych kryjówkach w pobliżu wód.

Wiosną pojawiają się na roślinach żywicielskich, zaś niedługo potem przystępują do godów. Po ich zakończeniu, zapłodnione samice składają jaja w małych grupkach na powierzchni liści roślin żywicielskich. Po kilku dniach wylęgają się z nich larwy, które zazwyczaj żerują w małych grupkach. W trakcie żerowania poruszają się powoli przed siebie, tworząc w ten sposób bardzo charakterystyczne, nieregularne bruzdy w powierzchni liścia. Podczas żerowania nie uszkadzają jego dolnej strony, choć z czasem i tak pęka. W trakcie rozwoju przechodzą przez trzy stadia larwalne, a każde z nich trwa zaledwie od pięciu do sześciu dni. Przepoczwarczenie następuje więc po ok. czterech tygodniach od złożenia jaj. Dorosłe chrząszcze pojawiają się zaś po około dwóch tygodniach. Dzięki temu w naszych warunkach może powstać nawet kilka pokoleń tego gatunku.

Chociaż w Polsce może być gatunkiem dość rzadkim, to jednak może się zdarzyć, że pojawi się naprawdę bardzo licznie. Czasami w takich sytuacjach powoduje tak duże spustoszenie w roślinach żywicielskich, że musi sobie później szukać innych gatunków, na których może żerować. Badacze stwierdzili, że ich larwy mogą wtedy żerować na roślinach, które są typowe dla szarynki rdestówki i spokojnie się na nich rozwijać.

Więcej informacji o szarynkach możecie znaleźć na stronie UK Beetles, gdzie trzeba przyznać, zostały naprawdę dokładnie opisane.

Szeliniak sosnowy (Hylobius abietis) – twardy zawodnik

Szeliniak sosnowy, znany również jako szeliniak sosnowiec, zdecydowanie nie cieszy się dobrą opinią. W lasach gospodarczych potrafi nieźle narozrabiać, ponieważ może uszkadzać młode sadzonki sosen i świerków. Co ciekawe, największe szkody wyrządzają dorosłe osobniki. Pod tym względem różnią się od wielu innych leśnych owadów uznawanych za szkodniki, ponieważ w ich przypadku sprawcami zamieszania są zwykle larwy. Jeśli chodzi o szeliniaka sosnowego, to jego larwy są jednak uważane za niegroźne, ponieważ żerują pod korą korzeni pniaków drzew iglastych.

Systematyka i wygląd

Bohater tego artykułu zalicza się do rodziny ryjkowcowatych (Curculionidae) i jest jednym z 4 przedstawicieli rodzaju Hylobius w Polsce. Pozostali jego krewniacy to: szeliniak świerkowiec (Hylobius pinastri), szeliniak modrzewowiec (Hylobius excavatus) oraz szeliniak korzeniowiec (Hylobius transversovittatus). Podobnie jak szeliniak sosnowy, szeliniak świerkowiec cieszy się raczej złą sławą i jest uznawany za szkodnika. Nie będę się o nim zbytnio rozpisywał, gdyż pokazywałem go już u siebie na blogu. Szeliniak modrzewowiec jest największy z całej czwórki, ponieważ dorasta do 16,5 mm. Prowadzi podobny tryb życia, jak sosnowiec czy świerkowiec, ale jest znacznie rzadszy i przez to raczej się nie uważa się go za jakieś duże zagrożenie dla leśnych upraw. Podobnie jest z szeliniakiem korzeniowcem, który w ogóle stroni od terenów zalesionych i woli podmokłe łąki oraz torfowiska. O korzeniowcu napiszę więcej pod koniec tego artykułu, bo tak się składa, że miałem okazję go kilka razy spotkać.

Szeliniak sosnowy osiąga od 0,8 do 1,4 cm, czyli jest całkiem spory jak na ryjkowca. Jego ryjek ma średnią długość, a do tego jest szeroki i bardzo masywny. Na końcu ryjka mamy dość grube, kolankowo załamane czułki oraz silne żuwaczki. Ciało szeliniaka jest bardzo mocne i naprawdę twarde. Kiedyś widziałem, jak na leśnej, piaszczystej ścieżce, samochód przejechał po szeliniaku, jednak ku mojemu zdziwieniu, okazało się, że nic mu się nie stało. Jasne, duża w tym zasługa piasku, w którym się po prostu zagłębił, jednak wiele owadów o delikatniejszej budowie ciała mogłoby z tego nie wyjść bez szwanku. Nogi szeliniaka są bardzo silne, a do tego wyposażone w dość ostre pazurki. Szeliniak sosnowy jest także wyposażony w skrzydła i potrafi latać, choć zdarza mu się to raczej rzadko, głównie w czasie rójki. Ciało szeliniaka jest brunatne z licznymi, żółtymi plamkami, które na pokrywach układają się w charakterystyczne plamki. Jego nogi są zwykle w kolorze pokryw.

Gdzie go można spotkać?

Pospolity w całej Polsce. Spotykany głównie w borach sosnowych i lasach z udziałem świerku. Rozmiar zamieszkiwanych przez niego lasów nie jest ważny. Występuje zarówno w wielkich puszczach jak i małych zagajniczkach, w których są obecne sosny lub świerki. Zdarza się, że przylatuje nawet do drzew iglastych posadzonych blisko domów. Jego ulubionym miejscem są jednak świeże, nasłonecznione zręby w pobliżu starszych drzewostanów. Dorosłe szeliniaki można spotkać od wczesnej wiosny, aż do jesieni. Ich rójka odbywa się od kwietnia do czerwca.

Tryb życia

Dorosłe szeliniaki zimują pod leżącym drewnem, kawałkami odpadniętej kory oraz w ściółce. Wybudzają się gdzieś tak w kwietniu i wtedy też ruszają na poszukiwanie pożywienia. Trzeba przyznać, że są naprawdę żarłoczne. Złażą się wtedy lub zlatują do młodych, leśnych sadzonek i obgryzają naziemną część pnia, w wyniku czego powstają charakterystyczne, placykowate żerowiska. Obgryzanie kory przez szeliniaki mocno rani sadzonki, a czasami prowadzi nawet do ich obumierania. To właśnie dlatego szeliniaki są tak nielubiane w lasach gospodarczych. Gdy dobiorą się do leśnych upraw i nie zostaną w porę zatrzymane, mogą doprowadzić do ich całkowitego zniszczenia. Młode szeliniaki, czyli takie, które dopiero niedawno przeobraziły się w dorosłe chrząszcze, prowadzą wtedy tzw. żer uzupełniający, natomiast starsze osobniki, wykonują tzw. żer regeneracyjny, który jest im potrzebny do wytworzenia i utrzymania funkcji komórek rozrodczych. Szeliniaki żerują głównie na sadzonkach sosen i świerków, ale jeśli w ich pobliżu rosną jakieś drzewka liściaste, to je również mogą zaatakować.

Rzecz jasna leśnicy nie siedzą z założonymi rękami i próbują ograniczyć liczebność szeliniaków. Jako że szeliniaki ciągną do żywicy, można przygotować pułapkę z dwóch pasków kory, które są ze sobą związywane wewnętrzną stroną, a pomiędzy nie wkłada się garść świeżych gałązek. Pułapki te wymienia się co tydzień lub po dziesięciu dniach, po czym zostają spalone. Innym rozwiązaniem jest wykopywanie wokół zrębów rowków o przekroju 20×30 cm. Wędrujące szeliniaki wpadają do nich i próbując znaleźć z nich wyjście wpadają do dodatkowych zagłębień z których można je łatwo zebrać. Alternatywą są doły z wyłożonymi świeżymi krążkami sosnowymi, które wabią swoim zapachem dorosłe chrząszcze. Przy masowym pojawieniu się szeliniaków w ruch idą pestycydy, choć te oczywiście nie pozostają obojętne dla środowiska, dlatego w ostatnich latach szuka się innych rozwiązań, np. preparatów biologicznych, które są oparte na pasożytniczych grzybach.

Gdzieś tak pod koniec maja, szeliniaki rozpoczynają gody. Te ostatnie odbywają się na ziemi, a właściwie pod nią. Dzięki silnym nogom, zarówno samce jak i samice zakopują się w okolicach pniaków obumierających sosen lub świerków i próbują dotrzeć do ich korzeni. Samice robią to, ponieważ muszą na nich złożyć jaja, natomiast samce liczą na to, że po drodze spotkają samice i będą mogły z nimi kopulować. Skąd jednak szeliniaki wiedzą, gdzie dokładnie kopać? Ano stąd, że potrafią wyczuć substancje zapachowe, które znajdują się w takich pieńkach, czyli kompleksy sosnowych monoterpenów oraz alkohol etylowy. Ciekawe jest to, że zapach innych osobników w ogóle nie jest dla nich atrakcyjny, dlatego żeby szeliniaki zebrały się w jednym miejscu i odbyły gody, potrzebne są właśnie obumierające pieńki. Samica, która odbędzie już kopulację, składa dziennie na korzeniu tylko jedno, góra dwa jaja. Z drugiej strony robi to systematycznie w ciągu całego sezonu.

Około 14 dni po złożeniu jaj, wylęgają się larwy, które żerują pod korą korzeni. Ich żerowiska są podłużne, rozległe i mogą mieć nawet 1 metr długości. Dodatkowo korytarze są wypełnione mączką. Larwy szeliniaków są białawe, beznogie i mają brązową główkę. Zazwyczaj jest tak, że w lipcu i sierpniu tego samego roku larwa przemienia się w poczwarkę (następuje to pod ziemią w kolebce poczwarkowej), a po kolejnych 2-3 tygodniach wyłania się z niej dorosły chrząszcz. Zdarza się jednak, że część larw zimuje i przepoczwarczenie następuje dopiero wiosną przyszłego roku. Dorosłe szeliniaki sosnowe są dość długowieczne jak na owady i mogą żyć nawet 2-3 lata. Gdzieś tak w lipcu szeliniaki chętnie lecą w korony nasłonecznionych drzew, zwłaszcza tych rosnących na obrzeżach lasów, aby obgryzać gałązki. Zagrożony szeliniak może przybrać dość dziwną pozę. Zdarza się bowiem, że rozczapierza swoje nogi na boki, a gdy weźmie się go do ręki, to próbuje zaciskać na niej nogi i wbijać w nią znajdujące się na niej kolce. Nie jest to może nic groźnego, ale czasami trzeba się trochę postarać, aby go odczepić od palca. Po co jednak szeliniak to robi? Prawdopodobnie to mechanizm obronny, który ma za zadanie utrudnić drapieżnikowi pożarcie go.

Szeliniak korzeniowiec (Hylobius transversovittatus)

A na koniec kilka słów o szeliniaku korzeniowcu, który trzeba przyznać, jest bardzo ciekawym przedstawicielem swojego rodzaju, choć większość osób pewnie o nim w ogóle nie słyszało. Nie dziwie się zresztą. W przeciwieństwie do reszty szeliniaków, ten konkretny gatunek trzyma się z dala od drzew i jest związany właściwie tylko z krwawnicą pospolitą (Lythrum salicaria), czyli wilgociolubną rośliną o pięknych, różowych kwiatach. Można ją spotkać m.in. w pobliżu brzegów wód, na wilgotnych łąkach, moczarach czy w przydrożnych rowach, ale jest także uprawiana w ogrodach. Tam, gdzie rośnie krwawnica, jest obecny także szeliniak korzeniowiec, którego larwy żerują w zdrewniałych korzeniach tej rośliny, natomiast dorosłe wolą obgryzać jej liście. Szeliniak korzeniowiec jest obecny w całym kraju i w odpowiednich siedliskach jest nawet dość liczny. Mimo to, z tego co sam zaobserwowałem, prowadzi bardziej skryty tryb życia niż inne szeliniaki i z tego powodu widuje się go rzadziej. Ja sam, póki co natknąłem się na niego tylko kilka razy.

Jeśli chodzi o wygląd szeliniaka korzeniowca, to ten również różni się od innych szeliniaków. Jego ubarwienie jest bowiem brązowo-czerwone. Jest też stosunkowo mały, ponieważ osiąga od 0,7 do 1,1 cm. W wyglądu dużo bardziej przypomina jakiegoś smolika (Pissodes spp.) a nie szeliniaka, ale można go od niego odróżnić po wzorze na jego pokrywach.

Świeciuch (Phosphaenus hemipterus) – skromny świetliczek

Przyznam szczerze, że nie mam zbyt wielu okazji, aby szukać w lesie owadów pod osłoną nocy. Pewnie dlatego rzadko spotykam świetliki. Kilka lat temu natknąłem się na samce iskrzyków (Lamprohiza splendidula) w podziemnym przejściu dla pieszych i na tym właściwie skończyły się moje spotkania z tymi niezwykłymi chrząszczami. Przynajmniej tak było do czerwca 2022, ponieważ natknąłem się wtedy na kolejnego przedstawiciela tej grupy i moim zdaniem jest najciekawszy.

Wygląd

Świeciuch nie jest zbyt duży. Dorasta najwyżej do 1 cm. Dodatkowo jest dość smukły, dlatego można go łatwo przeoczyć, zwłaszcza wśród ściółki leśnej czy opadłych liści, gdzie najczęściej przebywa. Samiec jest wyposażony w króciutkie pokrywy skrzydłowe, które upodabniają go trochę do jakiegoś kusaka. Jego tylne skrzydła są silnie zredukowane i nie jest wstanie latać. Samica natomiast w ogóle nie ma żadnych skrzydeł i z wyglądu przypomina larwę. Świeciuch to jedyny znany gatunek świetlika, u którego obie płci są niezdolne do lotu.

W oczy rzuca się jego przedplecze, ponieważ jest silnie zaokrąglone i błyszczące. Inną częścią ciała, na którą warto zwrócić uwagę, są jego czułki, których człony są szerokie i rozszerzają się ku wierzchołkowi. Dzięki temu czułki są grube i masywne. Na koniec wspomnę jeszcze o jego ubarwieniu, które jest niemal w całości czarne. Wyjątkiem są jego dwa ostatnie tergity, na których są zwykle żółtawe plamy, a zdarza się, że ostatni tergit jest całkowicie żółty.

Gdzie go można spotkać?

Świeciuch znany jest z większości krajów europejskich. Został też zawleczony do Nowej Szkocji w Kanadzie. W Polsce występuje na obszarze całego kraju, jednak rzadko się go obserwuje, najpewniej przez jego bardzo skryty tryb życia. Znaleźć go można m.in. w lasach, na łąkach czy w pobliżu zbiorników wodnych. Spotyka się go również w ogrodach i w parkach. Lubi siedliska z glebą gliniastą, które przechodzą z miejsc gęsto zarośniętych w obszary pozbawione roślin. Pierwsze, dorosłe osobniki pojawiają się w maju i można je spotykać aż do sierpnia. Najczęściej widuje się je w czerwcu.

Tryb życia

Dorosłe chrząszcze są aktywne w ciągu dnia, przy czym najchętniej pokazują się wieczorami. Mimo to trudno je znaleźć, ponieważ przebywają wśród ściółki i opadłych liści. Najłatwiej jest spotkać samce, ponieważ sporo biegają w poszukiwaniu samic. Czasami wspinają się na rośliny czy na leżące na ziemi gałęzie drzew i machają swoimi czułkami, aby namierzyć feromony samic. Gdy im się uda, schodzą na ziemię i kontynuują swój bieg. Trzeba przyznać, że samce są naprawdę skuteczne w lokalizowaniu samic, ponieważ potrafią wyczuć ich niesione z wiatrem feromony z odległości nawet 20 m. Muszą się jednak śpieszyć. Dorosłe osobniki żyją tylko 1-2 tygodnie, więc nie mają dużo czasu na poszukiwania. Pewnie dlatego w tym czasie w ogóle nie pobierają żadnego pokarmu, ale to akurat jest typowe dla wielu gatunków świetlików.

Mniej typowe jest to, że w ogóle muszą się uciekać do używania zapachu. Świetliki zwykle korzystają ze swojej zdolności do emitowania światła, aby się odnajdywać. U świeciucha może to jednak nie zadziałać. Owszem potrafi świecić i dotyczy to zarówno samca jak i samicy. Jego narządy świetlne znajdują się na końcu odwłoka i czasami, jeśli poczuje się zagrożony, może je uaktywnić. Problem jednak polega na tym, że jego światło jest bardzo słabe i ciężko je dostrzec z większych odległości. Można wręcz zaryzykować stwierdzenie, że to nasz najsłabiej świecący gatunek świetlika i pewnie to jeden z powodów, dla których tak mało osób wie o jego istnieniu. To zapewne również powód, dla którego ten gatunek postawił właśnie na feromony. Po prostu w tej sytuacji wydają się najlepszym rozwiązaniem.

Dorosłe świeciuchy może i nic nie jedzą, ale za to larwy już jak najbardziej pobierają pokarm. Jaki konkretnie? Ano są drapieżnikami i wyspecjalizowały się w polowaniu na dżdżownice. To je różni od larw innych świetlików, ponieważ te wolą pożerać świetliki. Larw świeciucha nie są jednak nimi w ogóle zainteresowane. Badacze nawet próbowali je nimi karmić w laboratorium, jednak nie dały się na nie skusić i twardo obstawały przy dżdżownicach. Sposób, w jaki na nie polują, jest jednak równie brutalny, jak u innych larw świetlików. Po schwytaniu ofiary, larwa świeciucha zatapia w niej swoje żuwaczki i z ich pomocą wstrzykuje w jej ciało swoje enzymy trawienne. Te ją uśmiercają i rozpuszczają jej wnętrzności, dzięki czemu może je z łatwością wyssać.

Na koniec dodam jeszcze, że rozwój larw świeciucha trwa od 2 do 3 lat.

Iskrzyk (Lamprohiza splendidula)

Rodzina świetlikowatych (Lampyridae), do której należy nasz bohater, liczy na całym świecie ponad 2 tys. gatunków. W Polsce mamy jednak zaledwie trzy. Oprócz świeciucha jest jeszcze iskrzyk (Lamprohiza splendidula) i świetlik świętojański (Lampyris noctiluca). Tego drugiego nigdy nie widziałem na własne oczy, ale mam nadzieję, że kiedyś uda mi się to zmienić.

Jak już wcześniej wspomniałem, udało mi się za to spotkać iskrzyka i to właśnie o nim opowiem krótko w tej części artykułu. W sumie znalazłem kilka samców w podziemnym przejściu dla pieszych. W nocy pali się tam światło, dlatego podejrzewam, że to właśnie ono zwabiło je do środka i zostały tam, gdy w dzień przestało się palić. Nie były zbyt ruchliwe, więc bez trudu udało mi się je sfotografować. Jednego z nich odwróciłem na grzbiet i dzięki temu możecie zobaczyć jego narządy świetlne, które znajdują się na końcu odwłoka.

Samce iskrzyków są uskrzydlone i odbywają loty w poszukiwaniu samic. Te ostatnie nie mają skrzydeł, dlatego przebywają na ziemi lub na liściach niskich roślin. Świecą oczywiście zarówno samice jak i samce. Co więcej, światło jest też emitowane przez larwy, a nawet jaja, choć u tych ostatnich jest dużo słabsze. Larwy iskrzyków są drapieżne i polują na ślimaki. Dorosłe zaś w ogóle nie pobierają pokarmu. Iskrzyki należą do najpospolitszych świetlików w naszym kraju. Dorosłe osobniki pojawiają się w maju i udaje im się przeżyć do lipca lub sierpnia. Najliczniejsze są jednak w czerwcu. Znaleźć je można w wilgotnych lasach, parkach, ogrodach i na łąkach.

---

Warto przeczytać:

• UK beetles/ Phosphaenus hemipterus
• The European lesser glow worm, Phosphaenus hemipterus (Goeze), in North America (Coleoptera, Lampyridae)

Biegacz gajowy (Carabus nemoralis) – nocny łowca dżdżownic

Biegacz gajowy to jeden z najpospolitszych dużych gatunków biegaczy w Polsce. Mimo to, jest raczej rzadko spotykany, ponieważ prowadzi nocny tryb życia. Jeśli jednak wybierzemy się na nocny spacer, jest spora szansa, że spotkamy go nawet w swoim własnym ogrodzie.

Systematyka i wygląd

Nasz bohater należy do rodziny biegaczowatych (Carabidae), a konkretnie do rodzaju Carabus, który liczy w naszym kraju ok. 30 gatunków. Na pierwszy rzut oka można go pomylić z kilkoma innymi gatunkami, np. z biegaczem ogrodowym (Carabus hortensis) czy biegaczem górskim (Carabus arvensis), jednak można go odróżnić, jeśli porównamy urzeźbienie ich pokryw oraz kształt przedplecza.

Do rodzaju Carabus należą zwykle dość duże chrząszcze i nie inaczej jest w przypadku biegacza gajowego. Długość jego ciała waha się w okolicach 2,2-2,6 cm. Oczywiście jest sporo większych przedstawicieli tego rodzaju, co nie zmienia faktu, że i tak jest całkiem duży. Jego ubarwienie jest dość zmienne. Zwykle jest dość ciemny, jednak często można na nim dostrzec intensywny, kolorowy połysk na przedpleczu i pokrywach, zwłaszcza na ich brzegach. Połysk ten jest zwykle miedzianobrązowy lub miedzianofioletowy, ale zdarzają się też takie, u których jest zielony lub niebieski (sam najczęściej spotykam osobniki właśnie o niebieskich brzegach).

Gdzie go można spotkać?

Jak już wspomniałem na wstępie, jest pospolity w całym kraju. Spotkać go można w różnego rodzaju lasach, a także na polach, w parkach czy w ogrodach. Zdarza się nawet w miastach, gdzie biega po trawnikach. Pamiętam, że wiele lat temu, gdy chodziłem do liceum, natrafiłem na niego w środku dnia na obrzeżach boiska szkolnego. Dorosłe osobniki można spotkać przez większą część roku, zwłaszcza wiosną i jesienią.

Tryb życia

W ciągu dnia dorosłe biegacze ukrywają się wśród opadłych liści i pod leżącymi na ziemi pniami drzew, dlatego rzadko się je wtedy widuje. Tylko sporadycznie zdarza się, że je opuszczają, np. gdy coś je z nich wypłoszy. Czasami pojawiają się w czasie pochmurnej i deszczowej pory, ale podobnie bywa także z innymi biegaczami. Z tego co zauważyłem, mogą się też pojawiać za dnia w lasach, gdzie panuje duże zacienienie. Nawet wtedy spotykam je jednak głównie pojedynczo. Najbardziej aktywne stają się nocą i wtedy też ruszają na polowanie.

Biegacz gajowy żywi się rozmaitymi bezkręgowcami, takimi jak larwy owadów, nagie ślimaki czy dżdżownice. Szczególnie chętnie zjada te ostatnie i zostało to nawet potwierdzone w badaniach naukowych (możecie je znaleźć tutaj). Co więcej, okazało się, że dżdżownice są dla nich dużo bardziej pożywne niż ślimaki i być może właśnie dlatego wolą polować właśnie na nie. Prócz tego mogą też zjadać padlinę, co jest typowe dla wiele gatunków biegaczy.

Ze względu na swoje zwyczaje żywieniowe, biegacz gajowy jest niezwykle ceniony w rolnictwie i leśnictwie, ponieważ często zjada bezkręgowce uznawane za szkodliwe. Najpewniej właśnie dlatego został sprowadzony do Ameryki Północnej, gdzie zdołał się szybko rozprzestrzenić i obecnie zamieszkują znaczną część tego kontynentu. U nas w Polsce przez długi czas znajdował się na liście gatunków ściśle chronionych, razem z innymi przedstawicielami rodzaju Carabus, prawdopodobnie ze względu na ich pożyteczność. Parę lat temu został jednak zdjęty z tej listy i obecnie nie jest w żaden sposób chroniony.

Okres godowy tego chrząszcza ma miejsce wiosną. Po skończonej kopulacji, samica składa ok. 30 jaj. Umieszcza je w małej jamce w ziemi, którą formuje końcówką swojego odwłoka. Z jaj wylęgają się czarne larwy, które tak samo jak dorosłe, są drapieżnikami i polują na różne bezkręgowce. Po ok. 50 dniach, larwy znajdują się w trzecim stadium rozwoju. Przepoczwarczenie następuje wczesną jesienią. Dorosłe biegacze są dość długowieczne i mogą przeżyć nawet 3 lata. Zimują dorosłe osobniki, które ukrywają się wtedy pod powalonymi pniami i odstającą korą. Czasami hibernują także latem, w czasie gorących i suchych okresów, dlatego są wtedy rzadziej spotykane.

---

Galeria: